مطالعه کتاب فلسفه تاریخ،روش‌شناسی وتاریخ‌نگاری برای علاقه مندان به کتاب های فلسفی

این کتاب درسه بخش مستقل تدوین شده است: فلسفه تاریخ ،روش شناسی درتاریخ و مکاتب تاریخ نگاری معاصر. درهر بخش سعی شده است تا مقالات مهم و معتبر انتخاب و گنجانده شوند. تا نیاز مخاطبان عام وعلاقمندان خاص برآورده شود. نکته ای که در این مقدمه اشاره به آن ضروری می نماید، اهمیت مباحت نظری و بحث های دقیق علمی در حوزه های فلسفه تاریخ ، روش شناسی تاریخی و تاریخ نگاری است.خلا مباحث نظری در رشته تاریخ یا به تعبیر بهترعلم تاریخ درمراکزعلمی ودانشگاهی ما به شدت احساس میشود. عدم توجه جدّی به جایگاه و ضرورت طرح این قبیل مباحث در کرسی های مختلف تاریخ در دانشگاه های کشور و نیز بی توجهی وعدم علاقمندی برخی از تاریخ نویسان ما به این مباحث است. که درحقیقت ناشی ازعدم آشنایی آنان با این مقولات است. نکته کاملاً آشنایی برای همگان بوده ونیاز به تکرارو تأکید ندارد.دراکثر آثارو کتاب های تاریخی شاهد هستیم که کمترین نشانه یا ردپایی از بحث های تحلیلی و نظری وجود داشته باشد.موضوعات و مسائل روش شناختی (متدولوژیک)، مضامین ومقولات عرصه پویا دائماً در حال گسترش فلسفه تاریخ ،وجریان های متعدد و نحله های متنوع تاریخ نگاری کلاسیک، مدرن و پسامدرن در متن این آثار یا حداقل در مقدمه و مدخل آنها به عنوان فتح بابی، گیرم برای ورود به بحث های سراسر روایی و داستان نگارانه (که تحت عنوان تاریخ وقایع نگارانه و تاریخ روایی عرضه میشوند) به چشم نمی خورد. تنها در سالهای اخیر برخی از پژوهشگران و اساتید ارجمند که عمدتاً به نسل جوانتر تعلق دارند. و با گرایش های تخصصی در سایر رشته های علوم اجتماعی وانسانی نظیرعلوم سیاسی، جامعه شناسی، فلسفه، مطالعات فرهنگی یا ادبیات به مطالعات تاریخی روی آورده اند. از زاویه تحلیلی و الگوهای نظری رشته تخصصی خود به امر تجزیه و تحلیل داده ها و وقایع تاریخی و در نهایت به نگارش و تحریر تاریخ پرداخته اند. البته دراین قبیل آثار خوشبختانه در کناراین بحث های نظری وتحلیلی سعی شده است تا از اسناد و مدارک تاریخی، داده ها و فاکتورهای مسلم تاریخی با استفاده ازتحلیل های جامعه شناختی آماری، و آموزه های روانشناختی، و یا براساس پارادایم ها والگوهای نظری علوم سیاسی وراهکارها و کشفیات جدید در حوزه های سه گانه زبان شناسی، نشانه شناسی و معنا شناسی استفاده به عمل آید. لیکن شماراین قبیل محققان و تاریخ پژوهان و این قبیل آثاردرجامعه ما ازتعداد انگشتان دست تجاوز نمیکند. وما همچنان درعرصه ادبیات تاریخی با این نقیصه ومعضل بزرگ روبرو هستیم. اما درسمت دیگر یعنی در بخش اعظم تاریخ نگاری این کشور با شق متفاوت ومقایری روبرو هستیم: نویسندگانی که فاقد هردو زمینه فوق هستند یعنی نه مورخ و تاریخ نگار علمی و آکادمیک به حساب می آیند و نه از حوزه های نظری و مباحث تئوریک سایر رشته های همبسته با تاریخ اطلاع وآگاهی دارند.اینان به تعبیرپروفسور گدیس«مورخان تجربی»هستند. یا دروجه تحقیر آمیزتر آن به تعبیر پروفسورآتکینسون«مورخان چسب وقیجی»هستند.یکی ازدلایل اصلی تدوین کتاب حاضر نیز رفع نقیصه ها و کاستی های مذکور است که درکتاب به آنها اشاره کرده ایم.